Elbert Dijkgraaf brengt in herinnering dat het nog maar kortgeleden is dat de overheid alles op alles zette om een eind te maken aan het storten van afval. Storten is begin jaren negentig spotgoedkoop en de overheid wil efficiënte AEC’s waarin het restafval wordt omgezet in warmte en energie. Dankzij enorme investeringen worden AEC’s gerealiseerd, maar het is dankzij een stortverbod en uiteindelijk stortbelastingen dat er in Nederland een eind komt aan het storten van brandbaar restafval op stortplaatsen. Het blijkt de juiste beslissing.
Groot tekort
AEC’s dragen sindsdien volop bij aan het verminderen van broeikasgasemissies. In Nederland hebben ze de broeikasgasemissie van restafval met 70 procent gereduceerd. Bovendien investeren AEC’s volop in CO2-afvang (CCS) waardoor de uitstoot nog verder zal dalen. Veel andere landen zijn nog lang niet zo ver. In de Europese Unie is een groot tekort aan AEC-capaciteit, namelijk 41 miljoen ton in 2030. Hierdoor stoot Europa jaarlijks 100 megaton methaan uit, afkomstig van afval dat op de stort belandt.
Afvalimportheffing
Nederlandse AEC’s hebben voldoende verbrandingscapaciteit en zelfs 6 procent vrije capaciteit; we zouden onze Europese buren en daarmee het klimaat kunnen helpen. Als Europees restafval in Nederlandse AEC’s wordt omgezet in warmte of energie, hoeft het in het land van herkomst niet te worden gestort. Win-win zou je denken, maar Den Haag ontmoedigt de export van afval naar Nederland. Dat gebeurt onder andere met een afvalimportheffing. Overigens exporteert Nederland (onbelast) zelf veel afval, waaronder gevaarlijk afval.
Circulaire economie
Met de afvalimportheffing, de nationale CO2-heffing en de hoge verbrandingsbelasting verstoort Nederland niet alleen het Europese speelveld, maar – zo benadrukt Dijkgraaf – prijst het zichzelf ook uit de markt als het gaat om het realiseren van de gewenste circulaire economie. Restafval levert secundaire grondstoffen op die virgin materialen steeds meer zullen gaan vervangen en tegelijkertijd ontstaan er uit elk recyclingproces verliezen die het beste in een AEC verwerkt kunnen worden tot warmte en energie. Dijkgraaf blijft erop hameren dat een circulaire economie niet betekent dat AEC’s in de toekomst niet meer nodig zijn. Integendeel!
Warmte of energie
,,Een product eindeloos recyclen is een utopie”, zegt hij. Aan het eind van de cyclus zal het restproduct in een AEC worden omgezet in warmte of energie. Dat geldt ook voor het afval waar alle waardevolle materialen die hergebruikt kunnen worden, zijn uitgehaald. Dijkgraaf is het daarom oneens met IenW dat minder AEC-capaciteit nastreeft: ,,Het benutten van secundaire grondstoffen leidt tot reststromen. We hebben straks echt alle AEC-capaciteit nodig om de reststoffen van secundaire grondstoffen te verbranden, zeker omdat we veel meer secundaire grondstoffen nodig hebben.”
Gelijk speelveld
Tijdens de bijeenkomst in Nieuwspoort roept Dijkgraaf de aanwezige Kamerleden op om rationeel te kijken naar AEC’s en de afvalmarkt. Beide zijn volgens hem onontbeerlijk voor de leveringszekerheid van energie en de grondstoffentransitie. Hij pleit voor een gelijk Europees speelveld zonder nationale koppen. ,,De importheffing verstoort de kansen voor Nederlandse bedrijven op de Europese markt en maakt de grondstoffentransitie alleen maar duurder”, klinkt het.
Portemonnee burger
Professor Dijkgraaf wijst ook op de gevolgen voor gemeenten en de burger, want alle extra heffingen berekenen AEC’s uiteraard door. Hij waarschuwt de Kamerleden voor de gevolgen voor de portemonnee van de burger als per 2030 de CO2-heffing op AEC’s met 1 megaton extra wordt aangescherpt, zoals in de Voorjaarsnota wordt voorgesteld.
Beste advies
Tenslotte vraagt Dijkgraaf nogmaals aandacht voor het idee van IenW dat we met minder AEC-capaciteit beter af zouden zijn. Zijn belangrijkste boodschap – en het beste advies – voor de Kamerleden is misschien wel om geen overhaaste stappen te nemen. Waarom zou je nu kostbare AEC-capaciteit afschalen als je niet 100 procent zeker bent of je die AEC’s in de toekomst nodig hebt?! Dijkgraaf besluit: ,,Om de recyclingdoelstellingen te halen, kun je niet zonder voldoende AEC-capaciteit”