Vooropgesteld, de Afvalvergroeners onderschrijven het belang van een goed en weloverwogen circulair beleid. Ook wordt niet getwijfeld aan de goede bedoelingen van het kabinet. De uitwerking vinden zij echter teleurstellend en benedenmaats.
Het enige wat uit het NPCE echt duidelijk wordt, zijn de doelen: 50 procent circulair in 2030 en 100 procent circulair in 2050. Maar als het gaat om de route naar deze doelen toe, komt het stuk niet tot concrete aanbevelingen en verzandt het in wensdenken.
Beleidsvoornemens zijn er ook. Maar hoe en waarom die gerealiseerd moeten worden, blijft onduidelijk omdat er vooralsnog geen goede meetmethode is om vast te stellen hoe het met de circulaire economie nu staat en welke stappen gezet moeten worden om doelen te halen.
Het rapport stelt vast dat het ontwikkelen van deze sturingsmethodiek complex is en het nog lange tijd duurt voordat die er is. De beleidsvoornemens die worden geformuleerd, worden dus niet gedaan op basis van objectieve meetgegevens maar zijn het gevolg van politieke keuzes en wensdenken. De Afvalvergroeners roepen het kabinet daarom op eerst een solide sturingssysteem te ontwikkelen alvorens onomkeerbare maatregelen te nemen.
Integrale benadering mist
Wat mist in het NPCE is een integrale benadering en doorrekening van de circulaire economie in samenhang met de energietransitie en klimaatopgave, waarbij Nederland inzet op solidariteit en samenwerking binnen Europa. De Afvalvergroeners vinden dat met het NPCE een gevaarlijk pad wordt bewandeld. Zonder dat de manier waarop duidelijk is, wordt al ingezet op het nemen van onomkeerbare stappen. Zo wordt uitgegaan van het terugdringen van verbrandingscapaciteit zonder dat duidelijk is in welk tempo dat gebeurt en in hoeverre dat écht nodig is. Aan het belang van afvalenergiecentrales voor de energievoorziening (stadsverwarming en industriële stoomnetten ter vervanging van aardgas) wordt volledig voorbijgegaan, terwijl recent duidelijk is geworden hoe kwetsbaar ons land op dit gebied is.
In 2022 is gestart met het creëren van een gemeenschappelijk en robuuste ‘database’. De ontwikkeling daarvan neemt echter jaren in beslag en het welslagen hangt af van de financiële middelen die beschikbaar worden. In het NPCE staat dat een consortium onder leiding van PBL (CBS, CML, CPB, RIVM, RVO, RWS, UU en TNO) werkt aan betere monitoringsrapportages en sturingsinformatie als vervolg/verbetering op de bestaande ICER.
Ook schrijft het kabinet dat sinds 2022 door dit consortium gewerkt wordt aan een GRIS (Grondstoffen Informatie Systeem). De Afvalvergroeners zijn blij met deze ontwikkeling, maar ook verbaasd dat dit systeem niet gereed is vóórdat het beleid voor de komende jaren in een nationaal plan wordt gegoten. Desondanks wordt in het NPCE het beleidsvoornemen herhaald om een reductie van verbrandingscapaciteit te stimuleren zonder dat de effecten hiervan zijn doorgerekend. Onbekend is vooralsnog hoeveel verbrandingscapaciteit er eigenlijk nodig is in 2030 en 2050. Minder of juist méér dan nu? Naarmate onze economie een verschuiving gaat maken van geïmporteerde zuivere fossiele grondstoffen naar geïmporteerde licht-vervuilde secundaire grondstoffen zullen Nederlandse afvalenergiecentrales naar verwachting alleen maar meer residuen uit de circulaire economie te verwerken krijgen, en niet minder zoals het NPCE aanneemt.
Oproep
De Afvalvergroeners roepen de staatssecretaris op om in samenwerking met de branche haar aandacht eerst te richten op het neerzetten van een gedegen monitoring- en sturingssystematiek en het ontwikkelen van het GRIS. Pas daarna kunnen de consequenties van de beleidsvoornemens goed integraal worden doorgerekend.
Op basis van deze informatie kunnen pas maatregelen worden genomen die optellen tot de doelen in 2030 en 2050. In de tussentijd kan worden ongezet op ‘no regret-maatregelen’ zoals de UPV, reparatiestrategieën, Europese samenwerking en consumentenvoorlichting.