Het kabinet stuurt aan op minder verbrandingscapaciteit van afvalenergiecentrales (AEC’s). In 2030 moet de hoeveelheid te verbranden restafval gehalveerd zijn. Maar in datzelfde jaar moet ook het verbruik van abiotische (fossiele) grondstoffen gehalveerd zijn. Deze mineralen, metalen, plastics en andere fossiele grondstoffen zijn niet hernieuwbaar en passen daarom niet bij de circulaire economie. Maar secundaire grondstoffen die de abiotische grondstoffen moeten vervangen, zijn in Nederland onvoldoende beschikbaar. Nu al wordt tachtig procent van het Nederlands afval gerecycled. Secundaire grondstoffen zullen dus vooral uit het buitenland moeten komen, maar ook daar is de beschikbaarheid beperkt.
De recyclingcapaciteit zal in Nederland dus aanzienlijk vergroot en concurrerend gemaakt moeten worden om secundaire grondstoffen te kunnen importeren voor recycling. Maar uit elk recyclingproces ontstaan ook reststromen. Deze reststromen kunnen alleen nog gebruikt worden voor hun energiepotentieel in AEC’s. De verwerking van deze reststromen wordt momenteel fiscaal veel zwaarder belast dan in andere landen waardoor Nederland minder concurrerend wordt in het aantrekken van de benodigde secundaire grondstoffen uit Europa.
Enorme investeringen
Dijkgraaf stelt dat het afbouwen van AEC-capaciteit zeer onverstandig is als het kabinet de doelen voor een circulaire economie wil halen: ,,Het zou zonde zijn van de enorme investeringen, letterlijk miljarden, als deze capaciteit er niet meer is, maar wél nodig is om de economie met voldoende secundaire grondstoffen circulair te maken.” Uit zijn berekeningen blijkt zelfs dat de kans groot is dat er straks aanmerkelijk méér AEC-capaciteit nodig is dan wat we nu hebben.
De professor benadrukt dat er onzekere factoren zijn: ,,Het is de vraag hoe succesvol het beleid is, of er technologische doorbraken komen die recycling nóg effectiever maken en hoe de capaciteit aan recycling zich ontwikkelt.” Maar: ,,Het voortijdig weggooien van de oude schoenen is niet verstandig voordat duidelijk is of er nieuwe komen. Daarom zou het verstandig zijn de komende jaren beter te monitoren welke ontwikkelingen te verwachten zijn, voordat AEC-capaciteit afgebouwd wordt.”
Afvalimportheffing
Ook de afvalimportheffing stelt Dijkgraaf ter discussie. ,,Het kabinet vindt afvalimport onwenselijk omdat het alleen kijkt naar Nederlandse klimaatdoelstellingen. Dit is bijzonder omdat op Europese schaal er bij het behalen van de Europese recycling- en stortdoelstellingen in 2035 nog een tekort van 41 Mton aan verbrandingscapaciteit is. Nu afstoten van AEC-capaciteit leidt dan tot meer afval dat in het buitenland gestort wordt en dus tot een stijging van de CO2-emissie op Europese schaal.”
Volgens professor Dijkgraaf is de afvalimportheffing niet in overeenstemming met de Nederlandse en Europese doelstelling om geen brandbaar afval te storten, en hij ziet nog een risico: ,,De productie van hernieuwbare warmte voor onder andere warmtenetten zal afnemen waardoor er meer fossiele energie geïmporteerd zal moeten worden. De energierekening van de burger zal hier ook onder lijden. Een importheffing op brandbaar afval dient dan ook geen milieudoel, maakt duurzame energie onnodig duurder en bemoeilijkt het overeind houden van de benodigde verbrandingscapaciteit.”
Prof. Dr. Elbert Dijkgraaf is als associate verbonden aan SEOR (het onafhankelijk onderzoeksbureau gelieerd aan de Erasmus Universiteit Rotterdam). Ook werkt hij als hoogleraar Empirische Economie van de Publieke Sector aan de Erasmus School of Economics en is fellow van het Tinbergen Instituut en visiting professor aan de Hebrew University of Jerusalem. Elberts expertise concentreert zich op thema’s rond marktwerking en milieu. Hij was betrokken bij wetenschappelijk en contractonderzoek onder andere op het terrein van afval, energie, drinkwater en afvalwater.