Afvalenergiecentrales (AEC’s) zetten restafval om in energie en warmte. Dat ze belangrijk zijn voor de warmtenetten, daarover is Laura van der Noort zonneklaar. ,,AEC’s zijn dé warmtebron voor een aantal grote warmtenetten en daarmee heel relevant.” Toch wil het ministerie van IenW de capaciteit van AEC’s terugbrengen. Van der Noort: ,,Als ik die discussie benader vanuit het energiesysteem, dan zeg ik: het is best lastig om op korte termijn voor een bestaand warmtenet een nieuwe warmtebron te ontwikkelen. De AEC’s hebben we al, maar als je wilt overschakelen op bijvoorbeeld geothermie dan ben je zo tien jaar verder door al het onderzoek en de inspraakprocedures. Dus vanuit het energiesysteem geredeneerd, zijn de AEC’s op dit moment nog heel belangrijk.”

Verdeelsleutel

In haar rapportage ‘Onderzoek aanscherping CO₂-normen in de Wet Collectieve Warmte’ staat dat AEC-warmte een vergelijkbare CO2-uitstoot heeft als geothermie. Opmerkelijk, want veelal wordt gedacht dat geothermie het duurzaamst is. Van der Noort legt uit: ,,Bij geothermie kan olie en gas vrijkomen als bijvangst. Dat zijn fossiele brandstoffen, derhalve is geothermie niet volledig CO₂-neutraal. Bij AEC’s is sprake van een verdeelsleutel: de CO2-uitstoot wordt in de berekening verdeeld over het verwerken van het afval, de opwek van elektriciteit en slechts een deel wordt toegerekend aan de geproduceerde warmte. In mijn rapport noem ik alleen het deel voor warmte.” Dat roept de vraag op: hoe zou AEC-warmte scoren ten opzichte van geothermie als er bij AEC’s plastic nascheiding en CO₂-afvang plaatsheeft?

Eén pijp

Van der Noort is daar duidelijk over: ,,CO₂-afvang duwt de uitstoot natuurlijk naar beneden. Dit hebben wij in 2022 echter niet meegenomen in onze studie. We hebben alleen gekeken naar huidige uitstoot, want destijds waren er nog geen concrete plannen voor CO₂-afvang. Overigens is de duurzaamheid van CO₂-afvang ook lastig te berekenen. De uitstoot gaat door één pijp, maar het proces heeft drie doelen: afval verwerken en twee producten maken: warmte en elektriciteit. De CO₂-uitstoot moet dus ook over deze drie doelen worden verdeeld.”

Energieterugwinning

De staatssecretaris van I&W vindt het omzetten van restafval in warmte en energie een laagwaardige toepassing. Van der Noort: ,,Afvalverwerking benader ik als een ladder. Helemaal bovenaan staat ‘volledig duurzaam’, overigens bestaat 100 procent duurzaam niet – of het moet zijn dat je een product überhaupt niet koopt en dus ook niet weggooit. Daarna komt recyclen. Alles wat je kunt hergebruiken, wíl je ook kunnen hergebruiken. Helemaal onderaan de ladder staat het storten, want dan doe je er niets mee en storten leidt tot methaanuitstoot. Net daarboven staat afvalverbranding zonder energieterugwinning. Afvalverbranding mét energieterugwinning staat halverwege de afvalladder. Natuurlijk zijn er altijd opties die beter en slechter zijn, maar door het om te zetten in energie, doet je er zeker iets nuttigs mee.”

My backyard

Storten staat onderaan de afvalladder, maar met de Nederlandse afvalimportheffing wordt de import van restafval vanuit andere Europese landen ontmoedigd. Door de hogere kosten belandt dat restafval elders weer vaker op de stort, zoals in het Verenigd Koninkrijk, en dat leidt weer tot methaanuitstoot. Van der Noort: ,,Als het gaat om klimaat en duurzaamheid, dan moet je voorbij de eigen landsgrenzen blijven kijken. Klimaatverandering is een mondiaal probleem, voor de berekening van de CO2-uitstoot maakt het niet uit aan welke kant van de grens de afvalverwerking plaatsvindt. Als belemmeringen ertoe leiden dat er elders meer wordt gestort, dan verdient verbranden met terugwinning van warmte en energie de voorkeur. Ik denk dat hier nog teveel wordt uitgegaan van de gedachte: not in my backyard.”

Transport

Van der Noort wijst er wel op dat er meer factoren meespelen in de vraag of de import van restafval een goede oplossing is: ,,Wat we hier terugwinnen aan warmte en energie moet natuurlijk wel opwegen tegen de uitstoot van het transport, en daar heb ik geen informatie over.” Het Duitse Prognos en het Nederlandse CE Delft hebben daar inmiddels onderzoek naar gedaan. Zij concluderen dat het voor het milieu beter is om negenduizend kilometer naar een AEC te rijden, waar het wordt omgezet in warmte of energie, dan om restafval lokaal te storten.

Perverse prikkels

Dat Nederland met zijn afvalimport-ontmoedigingsbeleid andere landen wil ‘stimuleren’ om zelf AEC’s te bouwen, is volgens Van der Noort niet zonder risico’s. ,,Ik kan me voorstellen dat wanneer je in de transitie naar meer circulair andere landen aanmoedigt om AEC’s te bouwen, dit juist averechts werkt. Het leidt tot prikkels om die AEC’s vervolgens zo lang mogelijk operationeel en winstgevend te houden en dat is ook niet meer dan logisch.”

Afzetmogelijkheden

Als de Afvalvergroeners vragen wat Van der Noort vindt van de bevinding van HaskoningDHV dat AEC’s 40PJ aan warmte kunnen leveren zonder hiervoor meer afval te hoeven verbranden, zegt ze: ,,Ik ken dit onderzoek niet, maar dat zou heel mooi zijn. We willen in Nederland van het gas af en hebben een grote vraag naar warmte. We hebben voldoende afzetmogelijkheden.” In haar rapport adviseert ze beleidsmakers ook om veranderingen in het beleid door te voeren na overleg met de warmtebedrijven. Stellig: ,,Het draait om draagvlak en expertise. Je moet mensen en organisaties meenemen, want anders worden ze boos. Bovendien heb je de kennis uit de praktijk nodig.”

Wie is Laura van den Noort?

Laura is werkzaam als ‘senior-adviseur aardgasvrij’ bij de WarmteTransitieMakers. Eerder werkte ze als ‘adviseur energie en duurzaamheid’ bij de gemeente Utrecht en als ‘duurzaamheidsadviseur’ bij onderzoeks- en adviesbureau IVAM UvA BV, Research & Consultancy on Sustainability.