Volgens de SER zal de chemische industrie overschakelen van fossiele grondstoffen naar milieuvriendelijkere bronnen zoals biomassa en gerecycled plastic. Maar deze alternatieven zijn slechts beperkt beschikbaar in Nederland en er zullen manieren bedacht moeten worden om deze transitie zo efficiënt mogelijk te laten plaatsvinden. De vraag naar deze alternatieve grondstoffen zal toenemen en dit leidt tot concurrentie. Het is daarom van belang om de vraag naar alternatieve bronnen in balans te houden met de beschikbare voorraad en om onze concurrentiepositie te vergroten om deze bronnen te bemachtigen.
Volgens de SER zou de aanpak Europees moeten zijn waar dat nodig is en nationaal waar mogelijk. Met Nederland als voortrekker binnen de grenzen van eerlijke concurrentie.
Volgens de SER moet ons land circulaire businessmodellen stimuleren: ‘Zie circulariteit als een kans voor het verdienvermogen van Nederland’.
Volgens de SER moet Nederland het voortouw nemen in Europa: ‘Pleit in Europees verband voor ambitieus beleid voor een gelijk speelveld.’
Naast de grondstoffentransitie heeft de industrie ook te maken met uitdagingen in de energietransitie.
Volgens de SER is de toenemende congestie in de elektriciteitsnetten een belangrijk obstakel voor de beoogde toename van hernieuwbare elektriciteit en elektrificatie in de industrie. Op dit moment staan er volgens cijfers van de netbeheerders achtduizend bedrijven op de wachtlijst voor afname van stroom. Veel bedrijven willen van het gas af, maar kunnen niet.
Demissionair Minister Jetten (Klimaat) geeft aan dat het elektriciteitsnet in grote delen van Nederland zo vol is dat nieuwe grootverbruikers, zoals bedrijven, zich er niet kunnen vestigen. Dit blijft zo totdat het net wordt verbeterd of flexibeler wordt gebruikt.
In reactie op dit SER-advies laten de Afvalvergroeners weten:
Beleid op recyclinginstallaties en afvalenergiecentrales heeft direct en indirect invloed op het succes van de grondstoffen- en energietransitie in de industrie.
Secundaire grondstoffen afkomstig uit gerecyclede materialen zullen steeds schaarser worden in Nederland. Dit wordt nog urgenter aangezien we momenteel veel nieuwe grondstoffen importeren om producten te maken die we vervolgens exporteren. De enige manier om meer van deze gerecyclede grondstoffen terug te krijgen in onze economie, is door ze terug te winnen uit de afvalstromen van de producten die we eerder hebben geëxporteerd. In andere woorden: door afvalstromen terug te importeren.
Circulaire producten die gebaseerd zijn op recycling, kunnen echter niet goed concurreren, zeker niet in Nederland. Ze kunnen niet opboksen tegen nieuwe producten, vooral vanwege de lagere kosten van virgin products (nieuwe grondstoffen). Om het gebruik van gerecyclede materialen te bevorderen, moet de toepassing van gerecycled materiaal worden voorgeschreven in nieuwe producten via beleid. Dergelijk beleid is aangekondigd, maar komt te laat voor veel recyclingbedrijven die nu al in financiële problemen verkeren.
Gelijk speelveld
Daarnaast moeten maatregelen die circulaire producten duurder maken ten opzichte van virgin products worden ingetrokken. Zo werkt de verbrandingsbelasting op residuen uit de circulaire economie kostprijsverhogend ten opzichte van ‘virgin-alternatieven’. Als we in Nederland plastic recyclen dan ontstaat er voor elke ton plastic recyclaat ongeveer ook een ton recyclingresidu waarover in Nederland €39,23 verbrandingsbelasting plus een CO2-heffing moet worden betaald. Deze €39,23 telt mee in de kostprijs van het recyclaat terwijl deze kosten niet in virgin grondstoffen zitten.
In de meeste Europese landen is geen verbrandingsbelasting (of een veel lagere) en ook geen CO2-heffing. Hierdoor komt Nederland op achterstand te staan in het verwerven van afvalstromen waar zowel secundaire grondstoffen voor nieuwe producten als residustromen voor energieproductie uit zullen ontstaan. De verbrandingsbelasting geldt namelijk ook voor geïmporteerde afvalstromen; hierdoor staat deze belasting ook bekend als ‘afvalimportheffing’. Van een gelijk speelveld in Europa is geen sprake.
KPMG-advies
Als de toepassing van gerecycled plastic in nieuwe producten wordt voorgeschreven, ontstaat er voldoende vraag naar gerecycled plastic voor afvalenergiecentrales (AEC’s) om met hun nascheidingsinstallatie volop plastic te recyclen. In een recente studie voor Versnellingshuis Chemische Recycling, VA, VNCI en Plastics Europe adviseert KPMG al het geïmporteerde en Nederlandse restafval na te scheiden om daarmee 361.000 ton meer plastic te kunnen recyclen. KPMG stelt als voorwaarde voor een businesscase dat de verbrandingsbelasting wordt ingetrokken voor geïmporteerd afval dat wordt nagescheiden.
AEC’s kunnen ook helpen bij de overbelasting van elektriciteitsnetten. Ze kunnen zowel elektriciteit, industriële stoom als warmte voor warmtenetten produceren. AEC’s leveren nu al 20 procent van de warmte in Nederlandse warmtenetten. Ze kunnen uit dezelfde hoeveelheid residuen uit de circulaire economie de hoeveelheid verdrievoudigen door meer warmte-uitkoppeling (dat gaat ten koste van de elektriciteitsproductie). Dat betekent dat er dan veel minder all-electric en hybride warmtepompen nodig zijn en dat het elektriciteitsnet dankzij AEC-warmte significant ontlast wordt.
Oproep
De Afvalvergroeners roepen de nieuwe regering op: benut de kansen die AEC’s bieden. Maak ons land concurrerend in de Europese circulaire economie, versnel de energietransitie en uitrol van warmtenetten en ontlast de elektriciteitsnetten, betrek de bijdrage van industrieën in scope 3-emissies, voorkom het storten van restafval en klimaatverandering. Trek de afvalimportheffing in en creëer een gelijk Europees speelveld.